Ongeveer 80% van de suiker op aarde wordt gemaakt van suikerriet (de overige 20% wordt gemaakt van suikerbieten), een hoog bamboeachtig gras dat tot 6 meter hoog wordt en vooral wordt gekweekt in tropische landen door miljoenen boer.inn.en en plantagearbeiders.
De mensen die suikerriet kweken, kunnen maar moeilijk van dit gewas leven. En desondanks zijn de suikerboer.inn.en voor hun inkomen bijna volledig afhankelijk van de verkoop van suikerriet. Ze verkopen hun riet aan suikerfabrieken, die het verwerken. De prijs die ze daarvoor krijgen, volstaat vaak niet om hun productiekosten te dekken, waardoor ze in een schuldenval terechtkomen en maar weinig geld hebben om te investeren in hun boerderij.
Dit heeft gevolgen voor de hele gemeenschap, want suikerrietboer.inn.en zijn vaak afhankelijk van hulp van hun familie, waardoor de mensen minder kansen hebben op onderwijs en de armoedecirkel wordt bestendigd. Dit betekent ook dat de suikerrietproducenten niet de nodige steun krijgen om te kunnen inspelen op de uitdagingen van de veranderende situatie op de markt, zoals toegang tot financiering voor investeringen ter verbetering van hun productie (in meststoffen en transport bv.), landbouwvorming en nieuwe en betere technologieën.
Fairtradesuiker werd in de jaren ‘90 voor het eerst gelanceerd, om de positie van de suikerriettelers en de gemeenschappen die van de teelt afhankelijk zijn, te verbeteren. Dankzij de Fairtrade certificatie en door samen te werken met suikerrietverwerkers, krijgen de suikerrietboeren betere toegang tot internationale markten en verwerven ze de zakelijke vaardigheden en de technische capaciteit om beter te kunnen concurreren op de wereldmarkt. Momenteel is de suiker van 76 boerenorganisaties in 18 landen, die 37.000 suikerrietboeren vertegenwoordigen, door Fairtrade gecertificeerd. Het gaat onder andere om boeren in arme landen zoals Malawi.
In tegenstelling tot wat geldt voor veel andere producten, is er geen Fairtrade minimumprijs voor suiker. Een stakeholderonderzoek over de suikerstandaarden in 2009 wees op de complexiteit van de prijsvorming in de suikersector – een sector die wordt gekenmerkt door structurele verschillen in de toeleveringsketen van suiker, door de overheid bepaalde prijzen en verstoringen omwille van de internationale handelsregels. De conclusie luidde dat het doeltreffender was om de suikerprijzen te laten onderhandelen tussen de producenten en de handelaars, in plaats van via het mechanisme van minimumprijzen.
