Het is je wellicht niet ontgaan: de Ghelamco Arena in Gent, residentie Groenveld van de KULeuven, het Pilar-gebouw van de VUB in Brussel, het MAS in Antwerpen, het Brussels Museum van de molen en de voeding. Deze week werden al deze gebouwen op een speciale manier in de kijker gezet. De projecties van bananen, cacao, katoen en koffie gaven een heel andere kijk op deze monumentale gebouwen, die zo tekenend zijn voor ons stadsbeeld. Gedurende enkele uren zetten deze gebouwen het belang van eerlijke wereldhandel in de spotlights. Bananen, cacao, koffie en katoen zijn producten die wereldwijd worden verhandeld en die deel uitmaken van onze (dagelijkse) consumptie. Iedere dag staan we op met een lekker kopje koffie, geven we bananen aan onze kinderen als gezond tussendoortje, genieten we van onze Belgische chocolade in al zijn vormen en kleden we ons het liefst zo afwisselend en modieus mogelijk. Ook al zijn deze producten zo belangrijk voor ons, we liggen al lang niet meer wakker van wie er nu juist voor gezorgd heeft en in welke omstandigheden ze zijn geproduceerd. Omdat het ver van huis klinkt? In deze geglobaliseerde wereld is niets nog ver van huis.
Zonder een leefbaar inkomen kan van duurzaamheid geen sprake zijn
In vele landen in Latijns-Amerika, Azië en Afrika verdienen boeren nog steeds onvoldoende om aan hun basisbehoeften te voldoen. Zo verdienen cacaoboeren in Ivoorkust ongeveer 67 cent per dag voor een hele dag zwaar labeur en is de prijs die gemiddeld wordt betaald voor bananen te laag om plantagewerkers en bananenboeren in Latijns-Amerika in een leefbaar inkomen te voorzien. In andere gecompliceerde toeleveringsketens zoals koffie en katoen vinden we een soortgelijke situatie terug. Ook bij ons zien we dat bijvoorbeeld melkboeren de meeste moeite hebben om het hoofd boven water te houden.
Tezelfdertijd wordt er veel gepraat over transitie en duurzaamheid. In het kader van het gevecht tegen klimaatverandering of in discussies over hoe de wereld na de pandemie er zal uitzien, heeft het debat rond duurzaamheid een centrale plaats gekregen. De link met sociale rechtvaardigheid voor voedselproducenten, voor boeren, wordt echter veel te weinig gemaakt. Nochtans zijn de grondoorzaken van milieu- en mensenrechtenschendingen in toeleveringsketens zoals het inzetten van kinderarbeid en ontbossing bij de productie van cacao en het overmatig gebruik van pesticides bij de productie van bananen, vaak te herleiden tot het feit dat boeren gedwongen worden om in extreme armoede te leven. Armoede sluit dan ook duurzaamheid uit en een echte duurzame kentering kan enkel wanneer sociale onrechtvaardigheid in de wereldhandel structureel wordt aangepakt.
De schijnwerpers op onze gedeelde verantwoordelijkheid
“Daarom willen we met Fairtrade Belgium naar aanleiding van World Fair Trade Day hier stil bij staan en iedereen aanmoedigen om zijn steentje bij te dragen, om te zorgen voor meer eerlijkheid in internationale handel”, zegt Nicolas Lambert, directeur van Fairtrade Belgium. “Nu we stilletjes aan uit de epidemie aan het raken zijn, hebben we meer dan ooit nood aan een duurzame switch waar iedereen aan kan bijdragen. Bedrijven, overheden, burgers en middenveld, allemaal hebben we een rol te spelen”.
Met een speelse actie en het beschijnen van gebouwen met belangrijke producten uit mondiale toeleveringsketens, wil Fairtrade Belgium die samenhorigheid in de kijker zetten. Nooit is de wereld zo klein geweest. Dat lesje heeft corona ons toch wel geleerd? Door het projecteren van grondstoffen op symbolische gebouwen, wil Fairtrade Belgium niet alleen duiden op het belang van sociale rechtvaardigheid in mondiale toeleveringsketens voor het welzijn van mens en milieu. De organisatie wil ook duidelijk maken dat we allemaal een rol kunnen spelen voor een meer rechtvaardige en duurzame wereld. Producten die van ver komen, die we hier consumeren, producten van hier die worden geëxporteerd, alles is aan elkaar verbonden. Nu moeten we alleen nog de goede schakels aan elkaar verbinden. Als de negatieve schakels zijn verbonden, komt er nog meer onrecht, waar dan ook in de wereld.
Verbind de goede schakels, en je bouwt een positieve dynamiek waar duurzaamheid echt zin krijgt. Omdat eerlijk duurzaam is. Vandaar de baseline van Fairtrade: #connectwhatsgood.
Gebouwen en grondstoffen in de kijker
- Op 3 mei in Gent werd op de eerste dag van de actie op 4 mei, op de Ghelamco Arena, katoen afgebeeld, wat verwijst naar het roemrijke textielverleden van de stad. Daarnaast is Gent ook de allereerste FairTradeGemeente in België en neemt de stad heel wat initiatieven op vlak van eerlijk textiel. Katoen is dan ook één van die producten waar nog heel veel valt te doen op het vlak van sociale rechtvaardigheid.
- Op 4 mei in Leuven ging de eer naar de gebouwen van de KULeuven, op de tweede dag van de actie. De gebouwen van de universiteit werden ondergedompeld in bananenmotieven, een verwijzing naar de meer dan 1500 bananenvariëteiten die in de universiteit zorgvuldig worden bewaard. Precies 25 jaar geleden kwamen de eerste Fairtrade bananen in België op de markt, maar nog steeds liggen er ‘bloedbananen’ in de supermarkt aan een spotprijs van minder dan 1 euro.
- Op 5 mei werd in Brussel de campus van de VUB in de spotlight gezet en uitgelicht met koffie. De participatie van de universiteit is in lijn met haar engagement voor een duurzame samenleving en de betrokkenheid van studenten onder de noemer “De wereld heeft je nodig”. Waarom Koffie? Koffie wordt veel gedronken door studenten en academici en het is één van de producten waar de boeren het meest lijden, onder de druk van de prijsschommelingen op de wereldmarkt. Daarnaast maakt COVID het nog moeilijker in deze sector, door de sluitingen van horecazaken en thuiswerken van de werknemers en studenten! De VUB zet al jaren actief in op de consumptie van fair trade producten in haar studentenrestaurants. Ze stimuleert haar studenten en medewerkers om voor duurzame koffie én -bekers te kiezen.
- Op 6 mei in Antwerpen was op dag 4 aan de beurt. Het MAS werd voor de gelegenheid beschenen met chocolade. Daarmee onderstrepen we de rol van de Haven van Antwerpen bij de import en export van cacao. Zo was België in 2019 het 5e meest belangrijke land voor de import van cacao. 60% van de cacao die wij in Europa verwerken, komt uit West-Afrika. Nog steeds leeft het merendeel van de cacaoproducenten onder de extreme armoedegrens (67 eurocent per dag). Dat brengt gevolgen met zich mee, zoals kinderarbeid en ontbossing. De regio heeft in de laatste 3 decennia meer dan 60% van zijn oorspronkelijke natuurbossen verloren.
- Eindigen deed de actie in Brussel met het beschijnen van de molen van Evere, waar het Museum van de Molen en de Voeding gelegen is. Het staat als symbool van het rijke rurale verleden van een Brusselse gemeente die ondertussen bijna volledig verstedelijkt is. De molen bindt ons met onze geschiedenis en de rol van boeren in onze voeding: zonder hen zal een gezonde en gevarieerde voeding niet voortbestaan. Want ook in Europa verdwijnen de kleinschalige boeren ten voordele van megabedrijven en industriële landbouw. Tussen 2005 en 2016 bijvoorbeeld, verloor Europa meer dan 4 van haar 28 miljoen boerderijen, waaronder 85% kleinschalige (minder dan 5 ha). Deze cijfers duiden aan hoezeer wat er ergens anders in de wereld gebeurt, ook dichter bij huis kan gelden.