Als we een product kopen, kan de prijs soms bijzonder voordelig lijken. Een kilo bananen voor 99 cent lijkt moeilijk te weerstaan, als die bananen in elk opzicht identiek lijken aan de duurdere bananen ernaast. Maar kost die kilo bananen wel écht 99 cent, als we rekening houden met alles wat erbij komt kijken om ze te kweken en verkopen? Dekt die prijs alle kosten voor teelt en vervoer? Om dat te weten, moeten we naar zogenoemde ‘externaliteiten’ kijken.
Externaliteiten of externe kosten, dat zijn kosten die niet voorkomen in de prijs van een product, maar wel echt bestaan. Wanneer we een producent bijvoorbeeld te weinig betalen voor een krat bananen, leidt dat tot negatieve externaliteiten: hij kan met zijn inkomen niet de kosten dekken van een teelt die rekening houdt met het milieu. De gevolgen daarvan zijn niet noodzakelijk meteen te voelen. Maar wanneer de bodem niet voldoende wordt verrijkt, zal de grond geleidelijk aan verarmen, wat later leidt tot een dalende opbrengst en minder kwalitatief fruit. Op lange termijn zal de producent daardoor minder concurrentieel worden, en belanden hij en zijn gezin in een moeilijke situatie. Voor de planeet en de gemeenschap brengt dat zowel sociale, economische als ecologische kosten met zich mee. En die kosten zitten dus niet vervat in de prijs die je in de winkel betaalt.
Het is nochtans mogelijk om die externaliteiten te beperken - of zelfs positief te maken - door te produceren op een meer duurzame manier. Zuria en Freddy van Fairtrade-coöperatieve ASOCOOMAG in het noorden van Colombia leggen uit: “Voor ons is het vooral belangrijk dat onze handelspartners tevreden zijn over een kwaliteitsproduct. Maar we moeten het hoofd bieden aan de effecten van de doortocht van El Nino, die steeds verwoestender wordt. Ons daar niet op voorbereiden, heeft rechtstreekse gevolgen voor onze leveringscapaciteit”. Ze verwijzen naar hun actieplan en hun meerjarenbegroting met een aantal strategische punten: “Met de financiële steun van Fairtrade, investeren we in de ontwikkeling van milieuvriendelijke technieken die het mogelijk maken om de grond vruchtbaarder te maken én tegelijk beter doordringbaar, in geval van heftige regenval.”
ASOCOOMAG neemt deel aan het PIP-programma, dat mikt op verbetering van productiviteit. Dat programma werd ingevoerd in zeven Zuid-Amerikaanse landen, werd geïmplementeerd door producentennetwerk CLAC (Coordinadora Latino America y del Caribe) en krijgt de steun van Fairtrade International. Het PIP-programma moet het mogelijk maken om de opbrengst van bananen per hectare op natuurlijke wijze te verhogen. Uiteindelijk wil het programma de positie van Fairtrade-coöperatieves op de markt op een duurzame manier versterken.
De impact van de Fairtrade-certificatie voor de 435 arbeiders van deze coöperatie en hun gezinnen gaat verder dan de invoering van dit programma. Ook de andere voordelen van Fairtrade gecertificeerde bananen verkopen, spelen een belangrijke rol: een vaste minimumprijs, die wordt bepaald op basis van de economische realiteit in het land, en een premie van 1 dollar per verkocht krat van 18 kg. Met die premie beslisten de kwekers van ASOCOOMAG om onder andere een plan uit te voeren voor het recycleren van het plastic dat in hun plantages wordt verzameld, en om kinderen en jongeren te sensibiliseren voor de gevolgen van plasticvervuiling.
Al deze acties bewijzen dat ook bananenproducenten hun rol kunnen spelen bij het mobiliseren voor de toekomst van onze planeet.
Als je ziet wat die enkele extra centen die wij hier betalen ginder kunnen betekenen, laat jij je dan nog verleiden door de laagste prijs? Wedden dat de rode 99 cent-etiketten van de supermarkten binnenkort niet meer dezelfde waarde zullen hebben in de ogen van consumenten? Want hoe belangrijk het budget dat we vandaag besteden - of kunnen besteden - aan onze aankopen ook is, de werkelijke prijs die onze toekomstige generaties zullen betalen aan de samenleving en het klimaat is véél belangrijker.