Kun je ons in het kort vertellen hoe je betrokken raakte bij het versterken van de positie van vrouwen? Hoe verliep dat proces precies?
Dat is het resultaat van mijn persoonlijke ervaring. Ik groeide als jonge vrouw op in een maatschappij die minder kansen bood aan vrouwen dan aan mannen. Ik werd ook geïnspireerd door mijn professionele ervaring – al meer dan 15 jaar werk ik in koffiecoöperaties. Ik kwam daar tot het besef dat vrouwen, wanneer ze worden gesteund, veel potentieel hebben tot een sociaaleconomische ontwikkeling.
Een gunstig klimaat in ons land, gecreëerd door het beleid en de wetgeving omtrent vrouwenemancipatie, zorgde ervoor dat dat proces eerder soepel verliep. Anders dan in het verleden, toen vrouwen bijna volledig afhankelijk waren van hun echtgenoten en de situatie simpelweg niet kón veranderen, zijn vrouwen zich tegenwoordig bewust van hun rechten én geloven ze in positieve verandering. Het is een goede zaak dat veel mannen steeds meer steun geven aan initiatieven die de positie van vrouwen versterken.
Over je eigen professionele verhaal – heb je situaties meegemaakt waarin je vond dat je meer dan mannen moest vechten voor je rechten en de erkenning van je werk? Zo ja, hoe reageerde je in deze situaties?
Onmiddellijk na het afronden van mijn middelbaar onderwijs – dus op heel jonge leeftijd – begon ik te werken in de koffiesector. Ik kreeg de leiding over een koffiecoöperatie met meer dan 2.000 leden, voornamelijk mannen. In die tijd waren er maar weinig vrouwen met een leidinggevende functie, en moest ik dus vechten en hard werken om te bewijzen dat ook vrouwen capabele leiders zijn. In 2014 stond ik voor een nog grotere uitdaging, toen ik de leiding over Rwashoscco (Rwanda Small Holder Specialty Coffee Company) overnam en drie charismatische mannelijke leiders opvolgde. Heel wat mensen twijfelden of ik zo'n groeiend bedrijf écht succesvol zou kunnen beheren. In het begin waren de bestuursleden eerder verdeeld. Sommigen onder hen steunden mijn benoeming tot Managing Director, terwijl anderen ertegen gekant waren. Hun argument: ik had niet genoeg ervaring om een bedrijf zoals Rwashoscco te kunnen besturen. We zijn nu 5 jaar verder, het bedrijf groeit gestaag en we introduceren tegelijkertijd nieuwe producten op de markt. Dat heeft mijn non- believers over de streep getrokken.
Als Managing Director moet je over heel wat verschillende vaardigheden beschikken. Wat zijn volgens jou de belangrijkste?
Als Managing Director moet je inderdaad over heel wat leiderschapscapaciteiten beschikken. Concreet moet je in staat zijn om mensen en grondstoffen te kunnen managen. Een leidinggevende rol vereist ook zelfopoffering en eerlijkheid. Je moet meer aandacht besteden aan gemeenschappelijke belangen dan aan persoonlijke interesses. In mijn omgeving zag ik veel coöperaties falen wanneer hun managers hun eigen belangen op de eerste plaats zetten. In mijn positie als Managing Director van een bedrijf waar innovatie en creativiteit van groot belang zijn, vind ik het ook belangrijk om ruimdenkend te zijn. Dat wil zeggen: altijd bereid zijn om nieuwe dingen te proberen, of naar nieuwe ideeën te luisteren en ze te overwegen. Ik heb geleerd dat zonder het opbouwen van waardevolle sociale relaties, je deze rol nauwelijks kan vervullen. Een organisatie die beheerd wordt door een manager die geen banden kan opbouwen met mensen, zal niet ver komen.
Waarom is koffie een bijzonder goed instrument voor het empoweren van vrouwen in Rwanda? Met andere woorden: wat verbindt vrouwen met koffie in Rwanda?
Historisch gezien hebben vrouwen steeds een fundamentele functie in landbouwgemeenschappen bekleed. In de koffiesector valt het op dat vrouwen een belangrijk deel van het werk en van de valorisering van het product op zich nemen (het telen, oogsten, sorteren en drogen van koffie). Paradoxaal genoeg blijft de koffie zelf eigendom van de mannen, waardoor zij ook de voordelen en inkomsten ontvangen.
Vandaag is koffie op twee vlakken een goed hulpmiddel bij het versterken van de sociaaleconomische positie van vrouwen. Op sociaal vlak: vrouwen betrekken bij de productie en handel van koffie, geeft hen het gevoel dat ze óók eigenaar zijn – en koffie dus niet alleen eigendom is van mannen. Door het bezitten en leiden van een bedrijf – wat van oudsher een mannenzaak was – zien vrouwen de slogan ‘women can do it’ als iets realistisch. Het opent de weg om stereotypen te doorbreken in veel door mannen gedomineerde sectoren. Economisch gezien zorgt de opbrengst van hun koffie er dan weer voor dat vrouwen financieel onafhankelijk worden.
Empowerment van vrouwen vereist het veranderen van de mindset van vrouwen – maar ook die van mannen. Kan je ons iets meer vertellen over je ervaring hierover?
Vaak zien mannen sterke vrouwen als een soort van bedreiging. De realiteit van vandaag is dat alle initiatieven die gendergelijkheid stimuleren gedoemd zijn om te mislukken als mannen er niet bij betrokken worden. Als we werken aan de emancipatie van vrouwen, moeten we ook inzetten op een mentaliteitsverandering bij mannen, wat zal leiden tot meer authentieke gelijkheid. Dat zie ik ook in de koffiesector: mannen en vrouwen samen bij een beslissing betrekken is de enige manier om vrouwen sterker te maken. Er is bijvoorbeeld een gedeelde beslissing nodig over wat er gebeurt met de opbrengst van koffie. Dezelfde steun van mannen is onontbeerlijk om ervoor te zorgen dat vrouwen ook toegang hebben tot dat kapitaal. Zo kunnen ze zelf een bedrijf starten en zijn ze vrij om zich aan te sluiten bij een coöperatie, en meer specifiek bij activiteiten die zich richten op vrouwen.
Waarom besloot je om te starten met ‘Angelique’s Finest’?
‘Angelique’s Finest’ is niets meer of minder dan het resultaat van mijn enthousiasme, innovatie en creativiteit om vrouwen op een originele manier bij de koffiebusiness te betrekken. Ik zie dit project als een marketingstrategie, en ook als een strategie om vrouwen te laten inzien dat een eigen product op de markt brengen hen de kans biedt om het verschil te maken. Als president van de International Women Coffee Alliance (IWCA) in Rwanda is dit project een manifestatie van mijn droom om Rwandese koffieproducentes de leiding te zien nemen in de koffiesector
Ongeveer 200 vrouwen zijn betrokken bij het productieproces van ‘Angelique’s Finest’. Het zorgen voor een gezin, een huis, maar ook een gebrek aan eigenwaarde kunnen voor vrouwen remmen zijn om de stap te wagen naar een eigen job. Wat moedigt vrouwen aan om toch die stap naar financiële onafhankelijkheid te zetten? Wat zijn de belangrijkste drijfveren voor verandering?
Zoals hierboven aangegeven, nemen vrouwen in de koffiesector een belangrijk deel van het werk en van de valorisering van het product op zich. Het zorgen voor het gezin en andere huishoudelijke taken zijn nooit een drempel geweest om mee te doen aan andere activiteiten. Ze zijn actief in heel wat coöperaties en, zoals ik eerder al opmerkte, worden vrouwen zich steeds bewuster van hun rechten. Ze zijn niet langer enkel verantwoordelijk voor het huishouden. In landbouwgemeenschappen sluiten vrouwen zich aan bij de Village Savings and Loan Association (VSLA). De overheid startte bovendien met spaar- en kredietcoöperaties (SACCO's), en een speciaal fonds voor vrouwen. Dat zorgt ervoor dat vrouwen makkelijker toegang krijgen tot financiële leningen. We zijn er trots op dat de producenten bij één van de coöperaties die Angelique's Finest produceert een gelijkaardige spaarregeling hebben kunnen opzetten. Kort samengevat: zakelijke kansen, overheidssteun en inspanningen om gendergelijkheid te bevorderen zijn de belangrijkste drijfveren voor verandering.
Vertel ons iets meer over je heerlijke koffie. Wat zijn de belangrijkste kenmerken en kwaliteiten?
Naast het feit dat de koffie voor 100% in handen is van, en voornamelijk verwerkt wordt door vrouwen, zijn dit enkele andere belangrijke kenmerken
- De koffie is van een uitzonderlijk goede variëteit, namelijk Red Bourbon Arabica
- De koffie wordt volledig gewassen verwerkt, via koffie-wasstations
- Hij wordt op een perfecte hoogte gekweekt voor koffie van hoge kwaliteit (tussen 1800 en 2200 m)
Hoe draagt Fairtrade bij tot het succes van je project en tot de vooruitgang van het versterken van de positie van vrouwelijke producentes in ruraal Rwanda?
De Fairtrade certificatie van ‘Angelique’s Finest’ zorgde voor een boost in onze marketing. Bovendien ontvangen we dankzij onze Fairtrade certificatie aanzienlijke extra middelen, waardoor onze coöperatie op grotere schaal activiteiten kan organiseren die de ontwikkeling van de gemeenschap – en van de producenten in het bijzonder – ten goede komen. Met de hulp van de Fairtrade premie kan de coöperatieve bijvoorbeeld starten met de bouw van een pand dat niet alleen dienst zal doen als werkplaats, maar ook als kantoor voor vrouwenactiviteiten.
