De ideale omstandigheden om koffie te telen vind je in het evenaarsgebied, in de beboste streken op zo’n 1000 meter boven de zeespiegel. De arabicavariëteit gedijt het beste bij temperaturen tussen de 18 en de 22°C, de robusta verkiest 22 tot 28°C. Héél precieze klimatologische omstandigheden, dus. Koffieplanten zijn bovendien erg gevoelig voor temperatuurschom- melingen. Een gemiddelde stijging van 1°C kan de pro- ductie van koffiebessen al met een kwart doen dalen.
De kaarten hieronder komen uit een studie die Fairtrade International in 2021 liet uitvoeren door de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit voor Toegepaste Wetenschappen in Bern. Ze tonen de im- pact van de klimaatverandering, uitgaande van ener- zijds een gematigd en anderzijds een extreem scena- rio. De studie baseert zich op een combinatie van indicatoren: de lengte van warme periodes (WSDI) en het aantal opeenvolgende droge dagen (CDD), rekening houdend met het geproduceerde volume Fairtrade koffie en het aantal getroffen producenten. In beide gevallen, gematigd of extreem, worden Centraal- en Latijns-Amerika het zwaarst getrof- fen, net als Zuidwest-Afrika. Dat geldt zowel voor de impact op de koffieboer·inn·en, als op het vlak van het volume en de kwaliteit van de koffie.
Ondanks de huidige prijsstijgingen op de internationale koffiemarkt – een gevolg van de klimatologische problemen die de Braziliaanse koffietelers troffen – blijven de wereldmarktprijzen op de lange termijn onder druk staan. Daardoor hebben de koffieboer·inn·en de grootste moeite om waardig te leven van hun werk. Door de onstabiele, lage prijzen durven zij geen toekomstplannen te maken. Laat staan dat ze durven investeren in teelttechnieken die hun planten weerbaarder maken voor de klimaatverandering. De meerderheid van de koffieboer·inn·en verdient geen leefbaar inkomen en betaalt de hoogste prijs voor de nefaste gevolgen van de klimaatverandering. Van de 200 miljard dollar die de wereldwijde koffiehandel jaarlijks opbrengt, komt maar 6 à 10 % bij deze producenten terecht.
Meer dan 800 miljoen mensen in de wereld leven in armoede, driekwart van hen woont in landbouwgebied en teelt ons voedsel. Ongeveer 100 miljoen mensen hangen voor hun levensonderhoud af van de koffieteelt. Zo’n 84% van het volume koffie komt van kleinschalige landbouwbedrijven2 (van minder dan 2 ha), onder hen hoofdzakelijk koffieboer·inn·en die op land van hun familie werken en zich organiseren in coöperaties (73%)3 . Naar schatting leeft 44% van de koffietelers onder de armoedegrens (van 3,20 USD per dag, volgens de VN).
Door deze omstandigheden geven velen er de brui aan en verhuizen ze naar andere streken. Bovendien twijfelt de volgende generatie er steeds vaker over om de fakkel over te nemen.
In de eerste plaats kunnen we ervoor zorgen dat de koffieboer·inn·en de middelen hebben om zich aan te passen aan wat de toekomst brengt. Om de toekomst van de landbouwers, en op termijn de voedselbevoorrading, veilig te stellen, is het van het allergrootste belang dat zij zich aanpassen aan de klimaatverandering en kunnen investeren in robuustere productiewijzen.
Of we nu van het gematigde scenario uitgaan, of van het extreme, de klimaatverandering zal sowieso een belangrijke impact hebben op het rendement en de kwaliteit van de oogsten. En op de levenskwaliteit van miljoenen mensen over de hele wereld. Zoals de grafiek hiernaast duidelijk maakt, zal de impact van de klimaatverandering (hier uitgedrukt in dagen met extreem weer) veel minder ernstig zijn voor de Fairtrade gecertificeerde producenten. De impact van de klimaatverandering zal veel minder ernstig zijn voor de Fairtrade gecertificeerde producenten. Welk scenario ook werkelijkheid wordt. Dat heeft grotendeels te maken met de geografische ligging van de koffievelden. Om de koffieteelt over de hele wereld in stand te houden, is het daarom cruciaal dat we regio per regio zoeken naar de beste manieren om met de klimaatverandering om te gaan. Tegelijkertijd moeten we ervoor zorgen dat koffieboer·inn·en zich kunnen aanpassen aan de uitdagingen die de toekomst nog brengt.
"Het Fairtrade systeem heeft echt een duidelijke impact gehad op de leden van onze coöperatie. De meeste koffiedrinkers kennen de Fairtrade premie en de minimumprijs, maar vergeten dat de Fairtrade standaarden ook milieucriteria omvatten. Nochtans maken deze, samen met de premie die geïnvesteerd wordt in klimaataanpassing, de koffieboer·inn·en veerkrachtiger. Kiezen voor Fairtrade gecertificeerde koffie heeft dus een positieve impact op het inkomen van de producenten. Ze voelen zich bovendien beschermd en krijgen vertrouwen in de markt. Dat zorgt ervoor dat de koffieproducenten de gevolgen van de klimaatverandering beter het hoofd kunnen bieden."
Pison Kukundakwe, lid van ‘Ankole Coffee Producers Co-operative Union Limited’ in Oeganda
Vandaag verkopen in Belgë ongeveer 105 merken koffie met het Fairtrade label. Samen vertegenwoordigen die nog maar 5% van de markt. Er is dus veel ruimte voor actie en groei. Maar we staan voor een stevige uitdaging, en die vraagt de inzet van alle spelers op de koffiemarkt. Samen bouwen we een betere toekomst voor de koffietelers! En ondertussen verzekeren we de toekomst van een van ‘s werelds populairste dranken.
